Zonnepanelen die drijven op water zien we in Nederland steeds vaker als een manier voor duurzame energieopwekking. Het zonne-energie project op de Rosmalense Plas is het eerste Zon op Water project waar we als Rho Adviseurs aan hebben gewerkt. Dit in opdracht van de koploper op het gebied van zonne-energie projecten.
Tijdens dit project kwamen verschillende, voor ons nog nieuwe vraagstukken en thema’s voorbij. We delen dan ook graag onze bevindingen en lessons learned over deze interessante ontwikkeling. Een ontwikkeling die we in de toekomst zeker vaker zullen tegenkomen.
Water als geschikte locatie voor een zonnepark
Er zijn twee grote voordelen waarom water een geschikte locatie is voor zonnepanelen:
- het koelend effect van het water op de panelen.
- het feit dat het hele zonnepark drijft en dus makkelijker in de richting van de zon kan meedraaien.
Daarnaast kunnen de panelen bij storm parallel aan de wind gedraaid worden, waardoor het risico op schade aan de panelen wordt beperkt.
Waarom Rosmalense Plas?
De Rosmalense Plas is een zandwinplas naast de A2 bij ’s-Hertogenbosch. De plas is ontstaan door zandwinning tussen 1980 en 1990 en is dus nog geen 50 jaar oud. Hierdoor is de ecologische waarde in en rondom het water niet noemenswaardig hoog.
Lessons learned
ECOLOGIE
Aangezien het drijvend zonnepark bovenop het water ligt, lijkt het project in eerste instantie weinig invloed te hebben op de aanwezige ecologie. Toch zijn er drie aspecten waar in het bijzonder rekening mee gehouden moet worden:
1. Waterkwaliteit
De belangrijkste vraag en ook meteen de lastigste is: Hoe wordt de waterkwaliteit geborgd? In het rapport ‘Zonnesystemen op water‘ van 1 mei 2020 is door Deltares getracht een zo goed mogelijk overzicht te krijgen van alle onderzoeken over de effecten van drijvende zonnesystemen op waterkwaliteit en ecologie.
Het belangrijkste effect van zonnepanelen op water is de afname van lichtinval in het water. Dit heeft effect op de groei van algen en waterplanten, wat indirect gevolgen kan hebben voor de rest van de voedselketen in en rondom het water. Daartegenover staat dat aan de drijvers waarop de zonnepanelen liggen nieuwe organismen kunnen groeien en vissen een schuilplek kunnen vinden onder het drijfsysteem.
Tot nu toe zijn er over dit onderwerp nog weinig concrete onderzoeken beschikbaar en voor de onderzoeken die lopen zijn de effecten op de lange termijn nog niet bekend. Het effect op de waterkwaliteit hangt vooralsnog vooral af van de lichtdoorlatendheid van de zonnepanelen en de omvang van het drijfsysteem ten opzichte van het wateroppervlak.
Wat in ieder geval wel duidelijk is, is dat schade aan de zonnepanelen direct leidt tot vervuiling van het water.
Voor het drijvend zonnepark op de Rosmalense Plas zal gebruik worden gemaakt van vergelijkbare lichtdoorlatende panelen. Daarnaast wordt slechts een gedeelte van de Rosmalense Plas voorzien van drijvende zonnepanelen. Daarmee blijft voldoende ruimte over voor het blijvend functioneren van de ecologie in het water en blijft de waterkwaliteit, zo ver nu bekend, op peil. Monitoring naar de waterkwaliteit onder het nieuwe drijfsysteem zal op langere termijn moeten uitwijzen wat de effecten zullen zijn. Goed om deze ontwikkeling in de gaten te houden dus.
2. Biodiversiteit
Gelukkig zijn er ook in dit project manieren om de biodiversiteit in en rondom het water een handje te helpen. Voor dit project in de vorm van het aanleggen van drijvende natuureilanden en oevermatten.
De drijvende natuureilanden zorgen voor een natuurlijke leefomgeving voor watervogels en een complexe wortelstructuur verbetert de waterkwaliteit. Hierdoor ontstaat habitat creatie in het diepere gedeelte van de plas. De natuureilanden rondom het drijfsysteem bieden ook oplossingen voor de volgende twee thema’s ‘Veiligheid’ en ‘Recreatie’.
Daarnaast worden oevermatten neergelegd om ecologische verbindingszones te creëren op plekken waar de oevervegetatie momenteel slecht is. Ook helpen de oevermatten erosie aan de oevers tegen te gaan. Deze oevermatten, of vegetatiematten, bestaan uit een kokosvezelmat met hierin doorgegroeide diverse oever- en moerasplanten.
VEILIGHEID
Vandalisme
Net als bij Zon op Land, is het belangrijk om maatregelen te treffen om vandalisme te voorkomen. Een hek rondom het drijvend zonnepark zetten is echter niet mogelijk, maar ook niet wenselijk. Het zonnepark moet immers zo goed mogelijk opgaan in de omgeving. Het is voor gebruikers van de plas dan ook mogelijk om het zonnepark zwemmend of met een boot te bereiken. Het zonnepark zelf is veilig. De constructie, de panelen en de kabels kunnen veilig aangeraakt worden. Hoe moet zo’n drijfsysteem dan worden beveiligd?
Er is nog weinig ervaring met het beveiligen van zonneparken op een recreatiewater. Alleen camerabewaking en waarschuwingsborden zullen kwaadwillenden af moeten schikken om het drijvend zonnepark te betreden.
Naast de camera’s en borden, zullen ook de drijvende natuureilanden een bijdrage leveren aan een oplossing. Doordat ze een natuurlijke barrière vormen rondom het drijfsysteem, zal het moeilijker zijn het drijfsysteem te betreden.
RECREATIE
Natuurlijk hebben de meeste recreanten van de plas, zoals zwemmers, duikers en watersporters geen kwaad in de zin en willen ze de plas gewoon kunnen blijven gebruiken zoals ze gewend zijn.
Open eindjes
De meeste nieuwe vraagstukken hebben we in samenspraak met de opdrachtgever kunnen oplossen. Het thema waterkwaliteit is echter nog niet voldoende onderzocht om volledig te onderbouwen dat verslechtering voorkomen kan worden. Dit zal gemonitord moeten worden om over een aantal jaar de resultaten te kunnen beoordelen. Deze resultaten wijzen hopelijk uit dat een drijvend zonnepark op een recreatieplas een goede bijdrage kan leveren aan de energietransitie, zonder dat andere, belangrijke aspecten onevenredig benadeeld worden.