Weilanden worden volgezet met zonnepanelen ten dienste van de energietransitie. De vaak vruchtbare grond onder de panelen ontvangt geen zonlicht meer, spoelt uit en verliest haar agrarische waarde. Zonnepanelen horen thuis op daken van gebouwen of langs infrastructuur. Toch?
De ruimteclaims voor de energietransitie zijn een belangrijk punt van discussie in de maatschappij en politiek. Een veel gehoord statement is: vruchtbare landbouwgrond moet behouden blijven voor teelt en niet worden ingezet voor zonnevelden.
Op dit moment worden er vooral op de uitgeputte landbouwgronden zonnepanelen geplaatst. Deze gronden zijn voor de agrariër minder aantrekkelijk en geven door het niet meer bemesten van de grond (25 jaar lang), de biodiversiteit een flinke boost. Vruchtbare gronden inzetten is niet gewenst, omdat Nederlandse akkerbouw een belangrijke economische drager is. Maar is het door innovatie misschien toch mogelijk?
- Door strokenteelt kan een deel van een perceel een jaar lang ‘rusten’, waardoor de bodemkwaliteit wordt verbeterd en de biodiversiteit groeit. De natuurwaarden van het perceel zullen juist door het plaatsen van zonnepanelen worden verhoogd.
- Economisch kan het aantrekkelijk zijn om als agrariër over te stappen naar zonnepanelen op landbouwgrond. De opbrengst van een agrarisch perceel is met zonnepanelen hoger dan wanneer het voor landbouw wordt gebruikt. Door deze financiële prikkel wordt productieve agrarische grond opgegeven voor de energietransitie.
Dubbelgebruik is een innovatief idee wat in Duitsland al veel wordt toegepast. Ook in Nederland spelen steeds meer ontwikkelaars en ondernemers in op het dubbelgebruik met een combinatie tussen een agrarische functie en energieopwekking.
Dubbelgebruik met landbouw staat in Nederland nog in de kinderschoenen en onderzoek moet nog uitwijzen wat de echte gevolgen zijn op lange termijn voor bodem, biodiversiteit en de kwaliteit van de te telen gewassen.
Nederland kan een aanzienlijke bijdrage leveren aan de energieopwekking zonder het verlies aan vruchtbare grond”
We zien nu al diverse creatieve toepassingen van dubbelgebruik.
Er worden grotere afstanden gecreëerd tussen de panelen, bij fruitteelt worden er lichtdoorlatende panelen toegepast en het plaatsen van opklapbare panelen zorgt ervoor dat de agrariër flexibel is in het landgebruik.
Maar zijn deze toepassingen met vaste panelen allemaal wel zo natuurvriendelijk?
De panelen staan op vaste locaties waardoor er altijd zones op het perceel zijn waar weinig zonlicht en regenwater kunnen komen. De lange termijn voorspellingen voor de bodemgesteldheid zijn onzeker.
Kortom, we staan nog aan het begin van een inclusieve transitie.
Afgelopen periode zijn zij erin geslaagd om als eerste ter wereld een nieuw dubbelgebruik te introduceren: landbouw tegelijkertijd met energieproductie. Boven het gewas rijden wagens stapvoets met zonnepanelen. Zo wordt er energie opgewekt boven de gewassen en is er slechts kortstondig schaduw op de bodem en de gewassen. In de pilot rijden momenteel 168 panelen stapvoets over de landbouwgrond. Naast de energieopwekking, hebben de wagens nog een functie: door een beregeningsinstallatie onder de panelen te monteren, worden de gewassen tegelijkertijd beregend. De panelen zijn opvouwbaar, waardoor het zonnepark extra flexibel is. Dit zorgt ervoor dat met slecht weer óf als landbouwvoertuigen het land moeten betreden, de panelen naar een zijde van het perceel verplaatst kunnen worden. De gewassen blijven groeien en de biodiversiteit wordt hierdoor indirect gestimuleerd.
In totaal zullen de mobiele zonnepanelen slechts 6% van de akker bedekken. Dit is fors minder dan de reguliere zonneparken, maar gezien de hoeveelheid beschikbare landbouwgrond in Nederland kan dit een aanzienlijke bijdrage leveren aan de energieopwekking, zonder het verlies aan vruchtbare grond. De bodem blijft bij dit experiment wel ‘vervuild’ door kunstmest dat toegepast wordt. Hier blijft de vraag hoe er een verbeterslag gemaakt kan worden voor de biodiversiteit.
Lokaal wordt de energie gebruikt als brandstof voor de landbouwwagens of voor het drogen van de bloembollen. Daarmee wordt het bedrijf niet alleen energieneutraal, maar het maakt de lokale productie van waterstof als energiedrager mogelijk en vormt daarmee een nieuwe schakel binnen de energietransitie.
Op Goeree-Overflakkee is het eerste rijdende zonnepark geopend, maar meer zullen volgen. De rijdende zonneparken moeten nog worden uitontwikkeld om ze ook tegen de extreme weersomstandigheden van de afgelopen jaren bestand te laten zijn. Wat doet een storm met panelen die niet in de grond vast staan? Rijdende wagens creëren met fikse regenbuien diepe sporen in het land. Hoe los je dit op? En hoe navigeer je de panelen als deze zich stapvoets verplaatsen?
Vervolgonderzoek zal uiteindelijk aantonen wat de effecten zijn op de bodem, natuur en gewassen bij het gebruik van deze mobiele zonnepanelen.
We zijn ervan overtuigd dat dit het beginstadium is van de toekomst. Over 10 jaar kijken we terug en dan zijn de rijdende zonnepanelen misschien wel lager, mobieler, geven lokaal water en voeding, hebben een hoger rendement en monitoren de bodem en gewassen.
De eerste stappen richting een CO2- neutrale samenleving, inclusief vruchtbare landbouwgronden zijn gezet. Door de ontwikkeling van mobiele zonnepanelen wordt het telen van gewassen en het bevorderen van de biodiversiteit gestimuleerd.